Preventie

In de fysiotherapie is preventie een betrekkelijk nieuw begrip. Het meest wordt het - in de reguliere fysiotherapie - toegepast bij sportbeoefening: met warming-up en cooling-down wordt gepoogd, blessures te voorkomen.

In de antroposofische fysiotherapie kunnen we in veel gevallen veel doen om ziekten, kwalen, pijn te voorkomen. In feite is een door de antroposofie geïnspireerde leefwijze altijd erop gericht, de eigen ontwikkeling en gezondheid zoveel mogelijk te bevorderen - en dus bij uitstek preventief.

Je zou ook kunnen zeggen, dat ouders (goede ouders) preventief bezig zijn: een kind zoekt naar extremen en probeert van alles uit, ouders corrigeren het om weer in het midden te komen. Later kan die mens hetgeen dat opgenomen is als kind dan zelf in de praktijk brengen.

Werkend in de antroposofische gezondheidszorg kom ik toch vaak mensen tegen, die - al willen ze anders - bezig zijn hun eigen gezondheid te ondermijnen. Zij hebben niet voldoende geleerd, uitersten te vermijden; zij slagen er niet in, het gulden midden te vinden en vast te houden.

Het volgende voorbeeld moge dit illustreren:

Piet is 's morgens altijd vroeg wakker, springt uit bed en komt direct in actie. Hij moet steeds iets doen, geen moment mag leeg zijn. Hoewel Piet inmiddels best weet dat er lege -  "onbenutte" - momenten zouden moeten kunnen zijn, lukt het hem niet deze ook voor zichzelf te creëren. Wat hij van huis uit heeft meegekregen ("ledigheid is des duivels oorkussen") zit zo in zijn gewoonte-lichaam (etherlichaam), dat hij daar nog niet van los is kunnen komen.

Dus Piet heeft veel om handen: hij schrijft een boek, schrijft veel brieven, leest, reist - alles is flink dichtgetimmerd. En het werkt toch goed naar zijn idee - maar toch........

J a, het werkt goed - maar hoe lang nog? Hoe lang zal Piet door kunnen gaan met zijn leven zonder tijd voor rust, voor innerlijke rust, voor momenten van beschouwing, voor het tot ontwikkeling brengen en instand houden van een innerlijk leven? Intussen heeft hij wel emotionele pijn aan zijn linkerarm en -been. Alle bewegingen kan hij wel maken met deze ledematen, fysiek gezien is er niets aan de hand. Maar toch........

Het kan heel moeilijk zijn, om haaks op hetgeen door een opvoeding die níet gericht was op het leren vinden van harmonie vanuit het midden, maar bijvoorbeeld uitging van "ledigheid is des duivels oorkussen", toch de "ledigheid" in te bouwen in het dagelijks leven om zo zichzelf te kunnen ontmoeten.

Met ritmische massages kan de patiënt het gevoel leren ervaren, "er te mogen zijn", zonder in de actie te schieten. Voor velen is het namelijk moeilijk te voelen er te mogen zijn terwijl men in rust is. Door het ervaren van innerljke warmte en liefde, zoals dit door bepaalde behandelingmethoden in de antroposofische fysiotherapie kan worden bewerkstelligd, kan de "te drukke mens" leren, rust en ruimte voor zichzelf te gaan inruimen in zijn/haar leven.

Dit creëren van ruimte en tijd voor zichzelf is bij uitstek een vorm van preventie: preventie van het burn-out raken, van overspannen worden, en mogelijk van allerlei meer fysieke kwalen die zich anders zeker zouden gaan ontwikkelen.

Een andere manier van preventief bezig-zijn tref ik vaak aan bij patiënten zelf, die als het ware hun ziel preventief inzetten om bepaalde dingen te voorkomen, of om zo min mogelijk schade op te lopen. Het volgende voorbeeld moge dit verduidelijken.

Een meisje klaagde over ijskoude handen. Bij het aftasten van de aura merkte ik, dat ook haar armen koud waren. Haar gevoelsgestalte had zich teruggetrokken tot een smalle vorm, strekte zich niet meer in de breedte uit, zodat haar armen en handen niet vervuld en dus heel koud waren.

Het bleek dat de situatie op school zodanig was, dat er alle reden was voor dit kind om zich zo dunnetjes mogelijk te maken, om maar niet op te vallen, geen ruimte in te nemen.

In dit geval trekt de ziel zich preventief terug: ter voorkoming van (nog meer) schade trekt de ziel zich terug vanuit de oppervlakte diep het lichaam in.

Als antroposofisch fysiotherapeut kan ik in zo'n geval de ziel uitnodigen - via bepaalde handgrepen - weer terug te komen in de volle breedte, en dan zijn het lichaam, armen en handen, direct weer warm. Herhaling is nodig, om de ziel steeds meer de kans te geven, de benodigde ruimte in te gaan en blijven nemen, steeds meer aanwezig te zijn en de moed te krijgen, er in de volle breedte te zijn.

Een ander voorbeeld: ook kan de ziel juist extra sterk aanwezig zijn, in dit geval in de zenuw-zintuigpool om haar "voelhorens" extra te laten werken. Dit kan zijn om snel dingen te kunnen waarnemen, om zo preventief maatregelen te kunnen nemen. Het denken, de ogen, oren en neus kunnen heel sterk ontwikkeld zijn, om de ziel te vrijwaren van onverwachte inbreuken, 'overvallen".
Dit is waarneembaar in de gevoelsgestalte: oren die twee keer zo groot zijn als het hoofd, bijvoorbeeld.
Zo'n naar voren komende zenuw-zintuigpool zal zeker op een bepaalde manier preventief werken - maar het is uit de nood, uit angst geboren, niet gereguleerd door het Ik, en zal uiteindelijk tot klachten leiden. Preventie mag - maar dan wel door het ''ik'' geregeld, zodat in dit voorbeeld de zenuw-zintuigpool  een beheersbaar instrument wordt.

Ik zou nog veel meer voorbeelden kunnen noemen, waarbij mensen ''maatregelen'' nemen om zichzelf te beschermen.

In dit artikel heb ik geprobeerd op een andere manier naar preventie te kijken, dan gebruikelijk.

Adriaan Vervloet